Etap pierwszy: od pradziejów do końca XVIII wieku
Najstarszy odcinek pradziejów ziem polskich rozpoczęło przybycie na nie gromad ludzkich, co miało miejsce 500 tys. lat temu, w epoce geologicznej zwanej plejstocenem. Najdawniejsze ślady pobytu człowieka w okolicach Częstochowy pochodzą z Jaskini Zamkowej dolnej w Olsztynie i datowane są na 50-60 tys. lat temu. Ludność paleolityczna zamieszkująca nasze tereny zainteresowana była surowcem krzemiennym. W starszym okresie epoki brązu (ok. XV-XIV w p.n.e.) na północny zachód od Częstochowy przybyły grupy ludności z terenów dzisiejszego Śląska. Najstarsze ślady osadnictwa tej grupy wiązać można z cmentarzyskami w Zbrojewsku i Opatowie. W środkowym okresie epoki brązu (ok. XIII-XII w p.n.e.) z ośrodkiem osadniczym nad środkową Liswartą utożsamiamy formowanie się grupy ludności kultury łużyckiej.